بوی باران تارنمای سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی
💠جلسه کودک و فرهنگ کتاب نخوانی از سلسله جلسات کاوش سازمان عدالت و آزادی حوزه نجف‌آباد به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی در ۲۳ آبان ۹۷ برگزار شد.
✅دراین جلسه که با دعوت از جناب آقای وحید پوراسماعیلی فعال حوزه فرهنگ، کارشناسی ارشد مدیریت فرهنگی و مدیر کتابخانه عمومی و مردمی زهراییه برگزار شد مباحث مهمی در خصوص فرهنگ کتاب نخوانی در ایران مطرح شد که به اختصار بیان میشود.
✅فرهنگ اجزای مختلفی دارد و کتاب یکی از کالا های فرهنگی است. پس اگر از کتاب‌نخواندن صحبت می‌کنیم، از خود کتاب و محتوای آن صحبت نمی‌کنیم؛ بلکه از فرهنگ آن سخن می‌رانیم.
✅مصرف کتاب، سینما، تئاتر و موزه … یک زنجیره درهم‌تنیده است که جامعه ما، در این شاخص‌ها وضعیت خوبی ندارد. کتاب به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی فرهنگی است و مصرف فرهنگی زنجیره‌ای درهم‌تنیده است که لنگ زدن در هر کدام، کوتاهی در بقیه مصارف فرهنگی هم به بار می‌آورد.
✅از نظر جمعیتی با تسامح، ۸۰ درصد جمعیت جهان در جوامع در حال توسعه هستند؛ اما ۷۰ درصد کتاب دنیا در ۲۰ درصد دیگر (جوامع توسعه‌یافته) تولید و مصرف میشود.
✅ایران از جمله جوامع درحال‌توسعه‌ای است که حتی در میان کشورهای در حال توسعه نیز از رده‌ی خوبی در حوزه مصرف و تولیدکتاب برخوردار نیست.
✅در ایران به‌ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۵۳ نسخه روزنامه چاپ میشود؛ درحالی که برای مثال در هنگ کنگ حدود ۸۹۰ نسخه چاپ میشود. چون خوانده میشود، تولید هم میشود.
✅استاندارد جهانی کتاب در کتابخانههای عمومی به‌ازای هر نفر ۲ جلد کتب است؛ درحالی‌که در کتابخانههای عمومی ایران، به‌ازای هر ۱۴ نفر باسواد، ۲ جلد کتاب وجود دارد؛ یعنی ۱/۲۸ استاندارد جهانی.
✅کتابخانههای مدرسه‌ای نیز در ایران وضعیت خوبی ندارد و با تاسف ۸۴ درصد از مدارس ابتدایی کشور فاقد کتابخانه هستند.
✅نکته مهم دیگراین است که سرانه مطالعه در جهان، شامل کتاب‌های درسی و مذهبی یا حرفه‌ای نیست؛ بلکه شامل کتاب‌هایی است که فرد داوطلبانه می‌خواند؛ اما در ایران آمارها بر این اساس نیست و اختلاف آمارها هم به همین خاطر است و می‌توان گفت وضعیت کتابخوانی در ایران از آنچه آمارها می‌گویند بدتر است.
✅طبق تحقیقات انجام‌شده، چرا کتاب نمی‌خوانیم؟
۱. توهم همه‌چیز دانی. همه‌ی آدم ها درباره همه‌چیز اظهارنظر می‌کنند که ناشی از فرهنگ تک‌صدایی و تداوم حاکمیت استبدادی است و البته این دو مسئله ارتباطی دو سویه دارند و کتاب‌نخواندن نیز مروج حاکمیت استبدادی و فرهنگ تک‌صدایی است.
۲. جامعه ایران، جامعه فاقد پرسش است؛ درحالی‌که کتاب‌خواندن ارضای جست‌وجوگری درونی است.
✅دسته‌بندی با تسامح افراد در ایران بر اساس رویکرد کتابخوانی:
۱. کتاب هیچ جایی در زندگیشان ندارد: کتابخوانی جزو رفتارهای تکرارپذیر آن‌ها نباشد.
۲. کتاب‌خوان: کتابخوانی جزو رفتارهای تکرارپذیرآن‌هاست.
✅ گروه اول که کتابخوانی جزو برنامه همیشگی آن‌ها نیست، اوقات فراغت خود را با چه پر می‌کنند؟ سه کار اصلی آن‌ها، دیدن فیلم، سریال و پرسه در شبکه های اجتماعی است. البته نه فیلم‌های مفهومی و خوب، بلکه فیلم‌های داستانی و بی محتوا.
✅دسته‌بندی افراد کتاب‌نخوان به لحاظ شخصیتی
۱. که اکثریت هستند، به شدت اهل اظهارنظر هستند. نمی‌دانند که نمی‌دانند و این افراد شامل برخی از مادران و پدران جامعه، معلمان و دیگر افرادی هستند که در جامعه تاثیرگذارند و جامعه‌پذیری را به عهده دارند و درواقع الگوی رفتاریی هستند که جلوی کودک قرار دارند و روی آن تاثیر می‌گذارند.
۲. افرادی که اخلاق‌گرا هستند. نمی‌دانند ولی می‌دانند که نمی‌دانند و اهل اظهار نظر در هر چیزی نیستند. اینها توهم همه‌چیز دانی ندارند. اینها به هرحال تشنگی خود را بروز می‌دهند.
✅تشنگی به دانستن را باید در گروه دوم کتاب‌نخوان جدی‌تر کرد. بچه‌هایی هم که زیردست طبقه دوم هستند، مستعد هستند برای کتابخوانی. سوالات این کودکان را باید جدی‌تر نمود تا به دنبال جواب سوالاتشان به کتاب‌ها رجوع کنند. همچنین باید در گروه اول کتاب‌نخوان که توهم دانایی دارند، باور و توهم و همه‌چیز دانی را بشکنیم و به گروه دوم منتقلشان کنیم. یعنی گروهی که می‌دانند نمی‌دانند.
✅در دسته‌بندی مردم ایران گروه دوم، گروه کتاب‌خوان ها هستند. مشکل فرهنگ کتاب‌نخوانی، بعضی اوقات به‌خاطر کتاب‌خوان‌هاست.
✅گروه کتاب‌خوان‌ها نیز با تسامح دو دسته هستند:
۱. اقلیت: کسانی که به‌صورت روش‌مند و منظم و مستمر و عمقی مطالعه می‌کنند.
۲. اکثریت: این گروه کتابخوانی جزو برنامه آن‌هاست؛ ولی سطحی خوان هستند. کاتالوگ‌خوان و پراکنده خوان هستند و تحلیل‌هایشان مطابق با آخرین چیزی است که خوانده‌اند.
گروه دوم از کتاب‌خوان‌ها، که سطحی خوان و پراکنده‌خوان هستند، آسیب‌شان بیشتر از کتاب‌نخوان‌های متوهم است. چون حرف‌هایشان پرت و پلای موجه است و جدی گرفته می‌شوند. اینها مستمع پیدا می‌کنند و نظراتشان هم جدی گرفته میشود و در بین نظریه‌پردازان جامعه هم پیدا می‌شوند. یکی از موانع توسعه‌یافتگی در جامعه همین جماعت هستند. این افراد غرور زیادی دارند، متنفر از مخالف فکری خودشان هستند و از همان ابتدا و قبل از شنیدن سوال و حرف دیگری، در پی پاسخ دادن هستند. وهمه چیز را به‌راحتی نقد می‌کنند.
✅ یک درمان: فرهنگ مستمر و عمیق‌خوانی و پیوسته‌خوانی و همه‌جانبه خواندن را ترویج دهیم.
✅چگونه می‌توان بچه‌ها را کتاب‌خوان نمود؟
۱. نگاهمان را واقع‌گرایانه کنیم که حداقل در دایره‌ای که تاثیرگذار هستیم، فعالیت کنیم. یعنی به جای نگاه کل‌گرایانه، خُرد بنگریم و در همان محدودۀ کم کار کنیم.
ببینیم حوزه تاثیرمان کجاست. در بحث تربیت این نکته را باید توجه کرد که متاب‌خوانی بایستی از دوران نوزادی شروع شود. کودکانی کتاب‌خوان می‌شوند که الگوی کتاب‌خوان داشته باشند، این مهم‌ترین روش و موثرترین راهکار است.
۲. به هیچ نحو کودک نباید مجبور به مطالعه شود. کتاب نباید ریاضتی باشد که در پی آن پاداشی است. هدیه دادن کتاب هم به کودکان، گاه تبلیغ منفی کتاب است؛ به‌خصوص وقتی بچه به اسباب‌بازی نیاز دارد.
۳. کودک بایستی در انتخاب کتاب دخیل باشد.
۴. برنامه کتابخوانی خانوادگی نیز موثر است.
✅گزارش نذر کتاب(این پروژه توسط کتابخانه زهراییه برگزار می شود): تجهیز کتابخانههای مدارس ابتدایی
۱. سال اول: نذر ۲۴۰۰ کتاب توسط خیرین با موضوع محیط زیست و به صورت پک های یکسان در دبستان‌های سطح شهر.
۲. سال دوم: پک‌های ۱۰ جلدی با موضوع مصرف انرژی برای تمام مدارس ابتدایی و تعیین دانش‌آموزانی از هر مدرسه به‌عنوان سفیر دانایی برای معرفی کتاب‌ها به دانش‌آموزان هر مدرسه.
۳. سال سوم: دادن اعتبار مالی به هر مدرسه برای این که هر مدرسه به تناسب نیاز خود برای مدرسه کتاب بخرد. همچنین برپایی نمایشگاه کتاب برای راحتی تهیه کتاب توسط مدارس.
۴. سال چهارم (امسال): گام نخست: برپایی یک جشن فراگیر با هدف فرهنگ‌سازی نذر کتاب در ۱۲ آذر در تالار شهروند که به دانش‌آموزان (سفیران دانایی) هویت داده میشود و همچنین از یک چهره ملی در حوزه کتاب (مصطفی رحماندوست) دعوت خواهد شد که نه‌تنها در جشن صحبت کند، کارگاه‌هایی هم در حوزه قصه‌گویی و کتابخوانی برای دانش‌آموزان برگزار نماید.
گام دوم: یک پک کتاب هماهنگ به همه مدارس داده خواهد شد و در گام سوم: به مدرسه‌ها براساس یک‌سری شاخص‌ها، سهمیه‌های متفاوت داده خواهد شد تا براساس میزان برخورداری، جمعیت و …. سهمیه دریافت نمایند.
پایان
۹۷/۰۸/۲۳
